رییس جهاد دانشگاهی لازمه رسیدن به اقتصاد مقاومتی را صاحب شدن فناوری‌های پیشرفته توسط کشور دانست و گفت: با تجمیع خریدهای خارجی در مقابل دریافت فناوری، تضمین خرید محصولات با کیفیت داخلی و ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع برای تایید تولیدات داخل؛ هم می‌توان پروژه‌ها را به موقع اجرا و هم اقدام به انتقال فناوری کرد.
به گزارش روابط عمومی پارک علم و فناوری کرمانشاه به نقل از ایسنا دکتر حمیدرضا طیبی در گفت‌وگویی،با اشاره به نامگذاری سال 1395 توسط مقام معظم رهبری به عنوان سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل، اظهار کرد: جمهوری اسلامی باید صاحب اقتدار دفاعی دانش بنیان و اقتدار اقتصادی دانش بنیان شود که در زمینه اقتدار دفاعی توفیقات ارزنده‌ای حاصل شده است و باید ادامه یابد ولی در زمینه اقتدار اقتصادی دانش بنیان متاسفانه دارای ضعف جدی هستیم و فرصت‌های گرانبهایی را نیز تا به حال از دست داده‌ایم.
وی با تاکید بر اینکه بسیار طبیعی و ضروری بود که سال 95 و در شرایط پسا تحریم به عنوان اقدام عملی در زمینه اقتصاد مقاومتی نامگذاری شود، افزود: شکوفایی اقتصادی به ویژه گذر از اقتصاد نفتی به اقتصاد متکی بر تولید ملی و دانش بنیان نیازمند باور به توان ملی، استفاده از همه فرصت‌ها برای ارتقاء توان فناورانه ملی، برنامه‌ریزی جامع دراز مدت و عدم بخشی نگری در برنامه‌ریزی و اجرا، هماهنگ عمل کردن نهادهای مرتبط و تهیه زیر ساخت‌های مورد نیاز است.
رییس جهاد دانشگاهی با ابراز تاسف از اینکه کشور تقریبا در همه این زمینه‌ها دارای مشکلات جدی است یادآور شد: تا به صورت جدی به حل این مشکلات پرداخته نشود، پیشرفت و تحقق اقتصاد مقاومتی امکان‌پذیر نخواهد بود.
طیبی توسعه سیاسی را از شروط اساسی برای توسعه کشور دانست و خاطر نشان کرد: تعریف من از توسعه سیاسی همدلی جناح‌های سیاسی کشور و رسیدن آنها به یک توافق بر اصول اصلی و خطوط قرمز انقلاب و برنامه‌ریزی جامع دارز مدت برای برنامه پیشرفت کشور بر اساس اتکاء و ارتقاء توان ملی دانش بنیان کشور است.
وی افزود: در چنین وضعیتی از توسعه سیاسی، برنامه‌های اصلی پیشرفت کشور با انجام تغییرات سیاسی در دولت و مجلس دستخوش تغییرات اساسی نخواهد شد و دعوا بر سر روش بهتر و یا مسیر بهتر برای تحقق اهداف قابل دستیابی می‌شود؛ سیاست‌های زیگزالی ما در داخل و خارج آسیب‌های فراوانی به کشور وارد کرده است و باید کشور از این حالت فراز و فرود در سیاست‌هایش خارج شود.
روش‌های رسیدن به اقتصاد مقاومتی
رییس جهاد دانشگاهی یکی از عوامل تحقق اقتصاد مقاومتی را استفاده از همه فرصت‌ها برای ارتقاء توان فناورانه ملی ذکر کرد و یادآور شد: اساس تحقق اقتصاد مقاومتی دانش بنیان، «صاحب فناوری‌های پیشرفته» شدن است و برای رسیدن به این هدف روش‌ها و فرصت‌های متفاوتی وجود دارد که همزمان باید از همه آنها در جای خودش استفاده کنیم.
طیبی، روش اول رسیدن به این هدف را انجام پژوهش‌های پایه و کاربردی با منابع مالی کشور عنوان کرد و افزود:روش اول رسیدن به این هدف را انجام پژوهش‌های پایه و کاربردی با منابع مالی کشور است و متعاقب آن باید نتیجه این پژوهش‌ها را به فناوری و نوآوری در قالب محصول و یا خدمت به جامعه و صنعت ارائه کنیم. این کار به صورت طبیعی هم زمان‌بر است، چراکه علاوه بر نداشتن زیر ساخت‌های آزمایشگاهی ملی برای تعیین تطابق آنها با استاندارهای بین‌المللی، با عدم خودباوری برخی از مدیران و کارشناسان به توان داخلی و علاقه آنها به خرید خارجی و منافع موجود در آنها مواجه هستیم از این رو استفاده از این روش بسیار زمان‌بر و پر‌هزینه خواهد بود.
وی با بیان اینکه استفاده از منابع مالی محدود خودمان برای توسعه پژوهش‌های پایه و کاربردی در فناوری‌های جدید و نوین توصیه می‌شود، ادامه داد: ویژگی این روش این است که با اجرای آن کشور صاحب دانش و فناوری بومی می‌شود، ضمن آنکه می‌توانیم دانش و فناوری خود را برای حفظ رقابت به روز کنیم.
رییس جهاد دانشگاهی، روش دوم دستیابی به فناوری‌های پیشرفته را خرید لیسانس یا مدارک تولید یک محصول و تولید آن تحت نام یک شرکت معتبر خارجی دانست و توضیح داد: مقبولیت و جا انداختن این روش برای مدیران و کارشناسان حوزه کارفرمایی آسان‌تر است ولی اگر اقدامی از طرف خریدار برای فهم فناوری خریداری شده و ارتقاء آن صورت نگیرد، با آمدن فناوری جدید این فناوری قدرت رقابت خود را از دست خواهد داد.
طیبی نکته مهم اجرای موفق این روش را اعطای وام‌های مناسب از طرف بانک‌ها برای خرید لیسانس و حمایت از خرید داخلی محصول تولید شده تحت لیسانس ذکر کرد.
ضرورت تجمیع خریدهای خارجی در پروژه‌های تحقیقاتی
وی راه سوم و آسان‌تر رسیدن به فناوری‌های پیشرفته را تجمیع خریدهای خارجی در پروژه‌ها و تجهیزات تکرار پذیر و تقریبا مشابه عنوان کرد و گفت: در پروژه‌هایی نفتی، حمل و نقل ریلی، کانی‌های فلزی و غیر فلزی، صنایع برقی و دارویی، می‌توان بخش کمی از بازار را به شرکت‌های معتبر خارجی در مقابل گرفتن امتیاز انتقال تکنولوژی داد و ساخت داخل و انجام بقیه کارها توسط نیروهای انسانی ایرانی می‌تواند انجام شود.
رییس جهاد دانشگاهی با تاکید بر این که در روش مذکور ما پولی بابت خرید لیسانس و یا انجام تحقیق کاربردی نمی‌دهیم، اضافه کرد: در این روش تنها بازاری را که قبلا به صورت مستقل و مجرد به شرکت‌های خارجی بدون گرفتن هیچ امتیازی می‌دادیم، این بار با قدری برنامه‌ریزی در مقابل گرفتن امتیاز ساخت داخل به آنها واگذار می‌شود.
وی با ابراز تاسف از اینکه کشور در همه دولت‌های بعد از جنگ فرصت‌های گرانبهایی را در این زمینه از دست داده است، گفت: امیدواریم در شرایط پسا برجام از این فرصت حداکثر استفاده را ببریم؛ در این مسیر کشور چین الگوی موفق کسب فناوری در مقابل واگذاری بخش محدودی از بازار خود به شرکت‌های صاحب فناوری‌های پیشرفته است.
تضمین خرید محصول، راهی برای رسیدن به فناوری‌های پیشرفته
رییس جهاد دانشگاهی راه چهارم برای رسیدن به فناوری‌های پیشرفته را دادن تضمین خرید محصول و خدمات به صاحبان سرمایه و صنعتگران در مقابل تولید محصولات استاندارد مورد نظر کارفرمایان عنوان کرد و افزود: از این روش که معروف به " Open order " است در بسیاری از کشورهای در حال توسعه قدیم و جدید استفاده شده است. این روش به صنعتگران فاصله زمانی مشخص برای تضمین خرید محصول با کیفیت را می‌دهد.
طیبی ادامه داد: علاوه بر این روش‌ها، روش‌های متعدد دیگری برای صاحب فناوری‌های پیشرفته شدن وجود دارد، که مهمترین عامل برای اجرا و موفقیت آنها «باور»، «اراده» و «استفاده از مدیران خود باور و کار بلد» به معنای واقعی آن است.
مفهوم مدیران خودباور و کار بلد
رییس جهاد دانشگاهی با بیان این که تقریبا مدیران ما در تمامی سطوح، ادعای خودباوری و حمایت از تولید ملی را دارند، اظهار کرد: ولی در مقام عمل چون عموما فقط مدیر اجرایی بوده‌اند و سیاسی انتخاب می‌شوند و خودباوری را در عرصه کار عملی موفق به دست نیاورده‌اند در انجام پروژه‌ها و اجرا، تسلیم کارشناسانی می‌شوند که یا خودشان اعتقادی به توان ملی ندارند و یا منافعشان در گرو خریدهای خارجی است و لذا حتی در بسیاری از زمینه‌ها که محصول خوب داخلی داریم به خرید خارجی روی می‌آورند.
طیبی با تاکید بر این که در این زمینه جهاد دانشگاهی دارای مثال‌های متعدد و دل پر دردی است، ادامه داد: البته همان طور که گفته شد اختلافات جناح‌های سیاسی در کلیه زمینه‌ها و استفاده از هر فرصتی برای تضعیف جناج مقابل، زدن مهر عدم کارآیی بر عملکرد دولت‌ها و شرایط متغیر سیاست خارجی از عواملی هستند که باعث می‌شوند مدیران برای تسریع و سرعت در اجرای پروژه‌ها و ارائه بیلان کاری، ریسک نکرده و کار را به خارجی‌ها واگذار کنند.
وی یادآور شد: کشور نیازمند مدیران مسلمان، انقلابی و تکنوکرات است و از این دست مدیران در کشور زیاد داریم ولی مسائل سیاسی و جناحی وجه قالب انتخاب مدیران است.
چشم‌پوشی از دستاوردهای محققان کشور!
رییس جهاددانشگاهی با اشاره به برخی از دستاوردهای محققان کشور که از دید مدیران مغفول مانده است، یادآور شد: پروژه‌های متروی کلان شهرها و قطار بین‌شهری یکی از این موارد است؛ توضیح این که شرکتی به نام شرکت مادر تخصصی حمل و نقل ریلی تشکیل شده بود که برای تامین تجهیزات این پروژه به صورت تجمیعی برنامه‌ریزی کند. این موضوع فرصتی را فراهم آورده بود تا جهاد دانشگاهی به این شرکت پیشنهاد دهد که بخشی از قطعات مهم و به لحاظ فناوری پیشرفته واگن‌های مترو از یک شرکت معتبر خارجی خریداری و از آن شرکت امتیاز انتقال فناوری و ساخت داخل گرفته شود.
طیبی با بیان اینکه این کار به آسانی مورد قبول معتبرترین شرکت خارجی قرار گرفت، خاطر نشان کرد: علت آن مسوولیت داشتن شرکت مادر تخصصی حمل و نقل ریلی در انجام خرید تجمعی از آن شرکت بود.
وی افزود: علاوه بر اعمال تحریم علیه کشور که کار این شرکت مادر تخصصی را با مشکل مواجه کرده بود، این شرکت نتوانست تعهدات خود را به موقع انجام دهد که این امر فشارهایی از سوی استاندارها، شهرداری‌ها نمایندگان هر شهر، نمایندگان شورای شهرها که می‌خواستند کار متروی کلان‌شهر به صورت انفرادی با تصور سرعت بیشتر در اجرا به جلو ببرند، به این شرکت وارد شود و این امر باعث شد این شرکت مهم و مادر تخصصی که می‌توانست نقش مهمی در انتقال فناوری تنها از طریق خرید خارجی داشته باشد منحل و هر شهر نیز به صورت مستقل به دنبال یک شرکت چینی برای خریدهای خود برود.
رییس جهاد دانشگاهی ادامه داد: این رویکرد موجب شد تا چیزی در زمینه انتقال تکنولوژی و ساخت داخل از بهترین شرکت‌های صاحب فناوری پیشرفته نصیب کشور نشود و پروژه‌ها نیز کندتر از گذشته اجرا شوند ضمن آن که بردن پروژه‌ها توسط برخی از نمایندگان مجلس به استان‌ها و شهرهایی که به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد نمونه بارز بخشی‌نگری در برنامه‌ریزی و اجرا است.
زیر ساخت‌های مورد نیاز برای تحقق اقتصاد مقاومتی
طیبی مهمترین زیر ساخت برای تحقق اقتصاد مقاومتی را تربیت نیروی انسانی ذکر کرد و افزود: خوشبختانه این زیر ساخت در کشور فراهم و به لحاظ تجهیزاتی نیز امکانات مناسبی در کشور ایجاد شده است و یا در اختیار داریم.
وی ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع ملی در زمینه‌های مختلف را از دیگر زیر ساخت‌های این حوزه دانست و ادامه داد: از این طریق سازندگان داخلی برای تائید و تطابق عملکرد تجهیزات ساخت داخل بر اساس استانداردهای بین‌المللی مورد قبول کار فرمایان به آنها مراجعه خواهند کرد.
رییس جهاد دانشگاهی در عین حال خاطر نشان کرد: در تائید صلاحیت، این آزمایشگاه‌ها باید قدری معتبر باشند تا بهانه را از دست مدیر مردد و کارشناس علاقه‌مند به خرید خارجی را بگیرد از این رو باید این زیر ساخت‌ها به سرعت در کشور ایجاد شوند؛ و تا زمانی که این زیر ساخت‌ها در کشور ایجاد نشده است از آزمایشگاه‌های معتبر خارجی استفاده شود، ولی دولت در هزینه‌های آزمایشگاه‌ها به سازندگان سوبسید بدهد.
سه شرط اساسی برای تولید محصولات باکیفیت
رییس جهاد دانشگاهی کیفیت، قیمت و در بسیاری از محصولات زمان ساخت را سه شرط اصلی برای تولید محصولات با کیفیت دانست و گفت: سازندگان داخلی و یا ارائه دهندگان خدمات داخلی باید این سه شرط را رعایت کنند و گریزی از آن نیست ولی بحث بر سر این است که اگر این شرایط توسط سازندگان داخلی رعایت شد، دولت باید شرایطی را فراهم کند تا محصولات آنها خریداری شود.
طیبی با تاکید بر این که دولت ابزارهای مورد نیاز برای این منظور را در اختیار دارد، یادآور شد: اگر چه در کشورهای در حال توسعه حتی قبول می‌کنند که در برخی موارد کیفیت محصولات تولید داخل اگر پایین‌تر باشد از آنها خریداری کنند ولی دولت باید نظارت کند تا کیفیت تولیدات ملی اصلاح و ارتقاء یابد.
وی با تاکید بر ضرورت برنامه‌ریزی برای توسعه تولید داخل، و حمایت از مصرف و ارتقاء دائمی کیفیت محصولات داخلی ادامه داد: دولت‌ها باید برای توسعه تولید ملی تا مدتی آگاهانه سوبسید مانند منابع ارزان قیمت بانکی در مقابل شرایط خاص در رعایت کیفیت و ارتقاء مرتب آن و انواع معافیت‌های مالیاتی و گمرکی برای واردات مواد اولیه، پرداخت کند.
لزوم ارتباطات منطقی بین‌المللی برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی
رییس جهاد دانشگاهی توسعه ارتباطات با کشورها با رعایت منافع متقابل و حفظ مصالح کشور را از دیگر زیر ساخت‌های لازم برای دستیابی به اقتصاد دانش بنیان ذکر کرد و افزود: ما نیاز داریم از فناوری‌های پیشرفته سایر کشورها، منابع مالی و تجارب ارزشمند آنها استفاده کنیم و نمی‌توانیم درهای کشور را به روی دنیا ببندیم.
طیبی، در عین حال با تاکید بر حفظ منافع و مصالح ملی در توسعه ارتباطات بین المللی اضافه کرد: نباید به بهانه سرعت بخشیدن به اجرای پروژه‌ها که هیچ وقت هم تحقق عملی پیدا نکرد کشور را انبار فناوری‌های مختلف وارداتی کنیم. می‌توان با برنامه‌ریزی برای صنایع مختلف هم پروژه‌ها را به موقع اجرا کرد و هم انتقال فناوری انجام داد.
خطاب مقام معظم رهبری فقط دولت نیست تمام قواست
رییس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه خطاب مقام معظم رهبری در نامیدن امسال به عنوان اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل؛ قوای سه گانه، مردم و کلیه کارفرمایان، تولید کنندگان و مصرف کنندگان در بخش‌های دولتی، غیر دولتی و خصوصی هستند، افزود: به نظر شخص من قوای سه گانه، مردم و کلیه کارفرمایان، تولید کنندگان و مصرف کنندگان در بخش‌های دولتی، غیر دولتی و خصوصی خطاب مقام معظم رهبری در نامیدن امسال به عنوان اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل هستند. اگر چه به نظر می‌رسد بیشترین خطاب شاید به دولت باشد و به واقع دولت نقش مهمی در این موضوع دارد ولی در بسیاری از موارد دولت، قانون برای حمایت از تولید ملی وضع کرده است ولی متاسفانه قانون به وسیله برخی مدیران و کارشناسان دور زده می‌شود.
طیبی افزود: شاید در فساد حاکم بر خریدهای خارجی و عدم تامین بسیاری از نیازها در داخل؛ قوه قضاییه باید بیشترین نقش را در ارتباط با برخورد با عوامل فساد داشته باشد. وجود تحریم خود یکی از عواملی بود که به علت بلوکه شدن درآمدهای نفتی ما در خارج، به ناچار بیشترین خرید‌ها به همین بهانه از خارج انجام می شد. باید تحریم با حفظ منافع ملی به هر شکل برداشته شود.
وی با تاکید بر اینکه چند اقدام عملی مهم برای حمایت از تولید ملی وجود دارد، توضیح داد: این اقدام‌ها عبارتند از برخورد با مفسدان اقتصادی در شکل‌های مختلف آن و اصلاح قانون مناقصات در کشور. کارفرمایان در کشور ما مبسوط الید هستند به طوری که بدون سند هر اتهامی را به پیشنهاد دهندگان چه به لحاظ فنی و چه به لحاظ مالی وارد می‌نمایند، در صورتیکه هم بررسی مشخصات فنی باید در حضور همه پیشنهاد دهندگان انجام شود و هم پس از یکسان سازی فهم نکات فنی برای همه پیشنهاد دهندگان، پاکت‌های مالی از آنها گرفته شده و در حضور همه بازگشائی و برنده انتخاب شود. متاسفانه این روش در ایران اجرا نمی‌شود.
رییس جهاد دانشگاهی ادامه داد: نکته مهم دیگر مشخص شدن متولی حمایت از تجاری سازی و کاربرد فناوری در جامعه و صنعت است. اگر از محصول من به عنوان سازنده ایرانی علیرغم داشتن همه شرایط استانداردی و قیمتی خریداری و حمایت نمی‌شود، من شکایتم را باید به کجا ببرم. یکی از مهمترین اقدامات عملی همانطور که قبلا گفتم اصلاح نظام ملی نوآوری ایران و تعیین تکلیف همه عوامل در انجام وظایف خود است. بلاخره متولی حمایت از محصول ایرانی وزارت صنایع است، معاونت علم و فناوری است، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است و یا وزارت علوم تحقیقات و فناوری و یا وزارتخانه‌های صنعتی و بحث مهم دیگر که مجددا عنوان میکنم که به عنوان یک اقدام عملی باید به آن توجه شود ایجاد آزمایشگاه‌ها مرجع و اقتدار گواهینامه تایید کیفیت محصولات تست شده توسط آنها می‌باشد تا بهانه خریدهای خارجی از سود‌جویان گرفته شود.
حل مشکلات با تبدیل شعارها به اراده و عمل
دکتر طیبی با تاکید بر این که همه کشورهایی که پیشرفت کردند این گونه مسائل را حل کرده‌اند، ادامه داد: در این راستا باید شعارها به اراده و عمل تبدیل شود و اولین و مهمترین قدم در این زمینه اصلاح نظام ملی علم، فناوری و نوآوری است.
رییس جهاد دانشگاهی با تاکید بر اینکه نظام ملی علم، فناوری و نوآوری کشور دارای اشکالات جدی در زمینه سیاستگذاری عالی تا اجرا است، افزود: تلاش‌های بسیار زیادی برای سیاستگذاری در این نظام شده است همانطور که موازی کاری‌های زیادی نیز انجام شده و در مقابل برخی از کارهای ضروری نیز انجام نمی‌شود که لازم است تقسیم کار مناسب و دقیق بین اجزای این نظام و گردش روان کار در آن برقرار باشد.
دکتر طیبی اضافه کرد: همه مواردی که در این مصاحبه به آن اشاره شد و سایر مواردی که پرداختن به آنها ضروری است باید در این نظام که اساس آن تبدیل علم به ثروت بر اساس عدالت و اخلاق است انجام شود و بسیار امیدوار هستم که دولت تدبیر و امید بتواند به انجام این مهم فائق آید.
وی در پایان خاطر نشان کرد: جهاد دانشگاهی در بازدید رئیس جمهور از پژوهشگاه رویان و نمایشگاه دستاوردهای جهاد دانشگاهی اعلام آمادگی کرده بود که حاضر به ارائه نقد نظام ملی نوآوری ایران و ارائه پیشنهادات اصلاحی برای آن است.
