.

شهرستان سرپل ذهاب با مساحت ۹۰۳۳۰ هكتار در غرب استان كرمانشاه قرار دارد. مركز این شهرستان، شهر سرپل ذهاب است و جمعیت شهرستان در سال ۱۳۹۰ برابر با ۸۴.۵۰۰ نفر بوده است. آب و هوای شهرستان نسبتا گرم و نیمه خشك است و رود دایمی الوند نيز از میان شهر می‌گذرد ،شهرستان سرپل ذهاب از شمال با شهرستان ثلاث باباجاني، از شرق با شهرستان دالاهو، از جنوب با شهرستان گيلانغرب و از غرب با شهرستان قصرشيرين و كشور عراق همجوار است اين شهرستان   مشتمل بر ۶دهستان به اسامي پشت تنگ  دشت زهاب، حومه، بشيوه–پاطاق، قلعه شاهين و سرقلعه وجگیران است.

 صنايع و معادن

شهرك صنعتي سرپل ذهاب در ۱۴۰ كيلومتري شهرستان كرمانشاه واقع شده است اين شهرك صنعتي يكي از زيباترين شهرك هاي صنعتي در كشور است که مساحت اراضي در اختيار آن ۴۳ هكتار بوده و داراي امكاناتي ازقبيل آب، برق، تلفن، مخزن بتونی ۱۰۰۰ متر مكعبي و مخزن هوايي ۲۵۰ متر مكعبي می باشد.

کشاورزی و دامداری

شغل اکثریت مردم سرپل زهاب كشاورزی و دام‌داری است و فرآورده ها و محصولات كشاورزی شهرستان عبارتنداز: گندم، جو، انگور، زیتون، گردو، گياهان علوفه ای، ذرت، انواع تره بار و انجير. كشاورزی در شهرستان سرپل ذهاب سنتی و نوع كشت آبی و ديمی است. رواج كشاورزی در اين ناحيه به علت خاك مساعد و آب فراوان است. آب كشاورزی از رودخانه های متعدد و چاه های ژرف و نيمه ژرف تامين می‌شود. دام‌داری تنها با شيوه سنتی رواج داشته و شامل پرورش بيش از ۱۰ هزار راس گاو و ۴۰۰ هزار راس گوسفند و ۲۰ هزار راس بز است. لازم به توضيح است كه مراتع اين شهرستان از بهترين مراتع قشلاقی استان كرمانشاه به شمار می رود.

پیشینه تاریخی شهرستان

شهرستان سرپل ذهاب با قدمت چندین هزار ساله یکی از شهرهای باستانی و تاریخی ایران اسلامی می باشد، میسیو لسترنج باستان شناس فرانسوی در کتاب سرزمین های خلافت شرقی از شهرستان سرپل ذهاب با نام حلوان به عنوان یکی از ده شهر باستانی جهان نام برده است. قدمت این شهر بر اساس مطالعه آثار باستانی و کتیبه‌های آن از قبیل کتیبه و سنگ نوشته آنوبانی نی پادشاه لولوبی‌ها (که قدمت آن ۴۸۰۰ سال است) و نیز دکان داوود، طاق گرا، قلعه گبری و دهها اثر باستانی و تاریخی دیگر قابل دستیابی و استخراج است.

آرامگاه احمد ابن اسحاق

آرامگاه احمد ابن اسحاق در مرکز شهر سرپل زهاب قرار دارد و مهمترین زیارتگاه این شهر به حساب می‌آید. ساختمان قدیمی این بنا در اثر جنگ تحمیلی ویران شد و هم اکنون بارگاهی باشکوه و متناسب با شخصیت آن بزرگوار برپا شده‌است. صحن زیبای حرم که در قسمت شرقی آن قرار دارد با درختان زیبای اکالیپتوس در اعیاد مذهبی به عنوان مصلی استفاده می‌شود. درقسمت دیگری از صحن و اطراف آن قبرستان شهر قرار دارد. احمد بن اسحاق اشعری قمی، وکیل امام حسن عسکری علیه السلام در قم بود. مسجد امام حسن عسکری علیه السلام در قم (در چهار راه بازار) به دست ایشان و به امر حضرت ساخته شده است. او از جمله کسانی است که امام قائم (عج) را در طول حیات پدر بزرگوارشان ملاقات کرده است. شیخ طوسی می گوید: “در دوران نیابت نوّاب خاصّه، عدّه ای مورد اعتماد و اطمینان بودند، که از سوی حضرت به وسیله ی نوّاب توقیعاتی برای آنها صادر می شد، یکی از آنها “احمد بن اسحاق” است.

سراب گرم (چشمه سراب گرم، سراو گرم)

چمشه جوشان و حیات بخش سراب گرم در فاصله حدود ۳ کیلومتری جنوب غربی سرپل زهاب قرار دارد. چشمه ای که تمام آب آشامیدنی و قسمت زیادی از آب کشاورزی منطقه را تامین می نماید. چشمه ای که پاتوق تابستانی مردم شهرستان بوده و آب خنک آن بهترین راه برای فرار از گرمای بیش از ۴۵ درجه ظهرهای تابستان است. شاید باورکردنی نباشد که بتوان در استخری شنا کرد که آب آن خوردنی باشد. قسمت اصلی چشمه کاملا حفاظت شده بوده و آب آشامیدنی از آن تهیه می شود. مازاد آب از دریچه های  سد جاری شده و در استخر نسبتا بزرگی جمع می شود. از همین مکان به عنوان استخر شنا استفاده می شود و علاوه بر استخر به عنوان محلی برای یک استراحت کوتاه و نوشیدن چایی و حتی خوردن غذا می توان از آن استفاده نمود.

نقش برجسته آنوبانی نی

نقش برجسته آنوباني‌ني اثري به جا مانده از "آنوباني‌ني" پادشاه "لولوبي‌ها" است. "لولوبي‌ها" از اقوام زاگرس نشين بوده و پيش از آريايي‌ها (پارس و ماد )، در چهارهزار و هشتصد سال پيش زندگي مي‌كردند. نقش برجسته آنوباني‌ني در ۱۲۰ كيلومتري کرمانشاه و در شهرستان سرپل ذهاب و برصخره‌اي معروف به "ميان‌كل" قرار دارد.به دلیل شباهت زیاد، بسیاری اعتقاد دارند که داریوش کتیبه بیستون را با الهام از آنوبانی‌نی بر دل کوه بیستون حک کرد. هر دو نقش در یک شاهراه ارتباطی باستانی قرار دارند. این شاهراه پس از گذر از بیستون، طاق‌گرا را پشت سر می‌گذارد، از سرپل‌ذهاب محل نقش آنوبانی‌نی می‌گذرد و به بین‌النهرین می‌پیوندد. همچنین در هر دو نقش پادشاهان فاتح تجسم شده‌اند و هر دو تیر و کمان دارند. تعداد اسیران در هر دو نقش ۹ نفر هستند. البته بعد‌ها آخرین پادشاه سکاها تصویر خود را روی کتیبه بیستون نقش می‌کند.

 ذیل نقش برجسته، سنگ نبشته ای به خط اکدی قرار دارد که ترجمه آن چنین است: 

" آنوبانی‌نی پادشاه توانا لولوبی نقش خود و نقش الهه ایشتار را در کوه پاتیر رسم کرده است. آن کس که این نقوش و این لوح را محو کند، به نفرین و لعنت آنو، آنوتروم، بل، بلیت، رامان، ایشتار، سین و شمش گرفتار و با دو نسل او برباد رواد."

طاق گرا (طاق شیرین، پاتاق)

بناي طاق گرا یا طاق شیرین در گردنه پاتاق بر سر راه کرمانشاه به سرپل زهاب و در ۱۵ کیلومتری شهرستان سرپل زهاب در كنار راه باستاني سنگفرشي بنا شده كه فلات ايران را به بين النهرين ارتباط مي داده است. در مورد زمان ساخت اين بنا اختلاف نظرهايي وجود دارد برخي آن را به دوره اشكاني و برخي ديگر آن را به دوره ساسانی نسبت ميدهند. اما آنطور که از مدارک باستان شناسی به دست آمده ظاهرا این بنا در اواخر دوره ساسانی و احتمالا زمان حکومت خسرو دوم (۶۲۸-۵۹۰م) ساخته شده است. اگرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده، اما برای آن کارکردهای متفاوتی از جمله "یادگار احداث راه کاروانرو"، "توقف گاه موکب شاهی"، "اریکه سلطنتی"، "پاسگاه مرزی" و "بنای یادبودی از پیروزی" ذکر کرده اند.

دکان داوود

اين گوردخمه در سه كيلومتري جنوب شرقي سرپل زهاب در ابتداي جاده انزل و در فاصله حدود ۱۰۰ متری از جاده اصلی کرمانشاه به سرپل زهاب واقع شده است. اين گوردخمه متعلق به دوره هخامنشي است ، در ديوار عقبي ايوان آن ورودي به عرض ۱ متر و ارتفاع ۱.۵ متر وجود دارد كه به اتاقي به طول ۲.۸۳ متر ، عرض ۲.۳۱ متر و ارتفاع ۲.۱۸ متر منتهي مي شود . در بدنه ديوارهاي اين اتاق ۵ تاقچه جهت قرار دادن نذورات كنده شده است. همچنين در نيمه سمت چپ كف اتاق، قبري بيضي شكل به عمق ۷۰ سانتي متر كنده شده است . سقف اين اتاق داراي تاقي هلالي است ولي سقف ايوان جلو اتاق، مسطح مي‌باشد.

آبشار پیران

آبشار پیران از آبشارهای استان کرمانشاه و در روستای پیران شهرستان سرپل ذهاب قرار دارد،  منطقه پیران در ۱۰ کیلومتری شمال شرق سرپل زهاب قرار دارد و آبشار آن پس از باغات روستا و در دره‌ای عریض واقع است. به دلیل ارتفاع بلند و دیوارمانند صخره‌ها صعود از آبشار غیرممکن است. این آبشار یکی از بلندترین آبشارهای ایران است که اختلاف ارتفاع آبشار در نقطه بالا و پایین طبقه سوم، براساس اندازه گیری GPS نزدیک به ۱۸۰ متر است. آبشار پیران آبشاری سه طبقه است که دو طبقه بالایی آن بسیار بلند و طبقه پایینی کوتاه‌تر است. طبقه سوم آبشار در زیر درختان قرار گرفته و از بالا دیده نمی‌شود. می‌توان گفت که ارتفاع آبشار  چیزی در حدود ۱۵۰ متر است. بر این اساس «آبشار پیران» یکی از چند آبشار بلند ایران و شاید بلندترین آبشار ایران است.برای دیدن این آبشار از دو مسیر میتوان استفاده نمود. مسیری که به پای آبشار منتهی میگردد از شمال شهر سر پل زهاب به سمت روستای پیران رفته و با دور زدن این روستا به پارکینگی در شرق آن ختم میشود. از این نقطه تا پای آبشار هم مسافتی در حدود ۱۵۰۰ متر را باید با پای پیاده طی کرد که در حال حاضر حدود دو سوم از آن به صورت سنگفرش مناسبی بهسازی شده است.
مسیر دیگر از منطقه ریجاب گذشته و در کنار روستای ژالگه به بالای صخره های مشرف بر آبشار ختم میشود. موقعیت مکانی این نقطه به گونه ایست که منظره و نمایی بسیار زیبا از آبشار را از روبروی آن به نمایش می گذارد.

زیج منیژه

زیج منیژه در بخش پایین دست طاق گرا و کوه بزرگ پاتاق، در نزدیکی گور دخمه مادی قرار دارد که مردم بومی به آن کل داوود می‌گویند. این بنا دارای پلان مستطیل شکلی است که با جهت شرقی - غربی و با استفاده از مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. در بخش مرکزی این بنا تالار نسبتا بزرگی وجود دارد که پیرامون آن را راهروهایی احاطه کرده است. از طریق راهروهای شمالی می‌توان به مجموعه اتاق‌های ضلع جنوبی بنا و از طریق راهرو جنوبی به مجموعه اتاق‌های ضلع شمالی دسترسی پیدا کرد. هریک از راهروهای شرقی و غربی پیرامون تالار نیز به راهرو دیگری منتهی می‌شود که در نهایت از طریق این راهروها می‌توان به مجموعه اتاق‌های ضلع شرقی و غربی بنا دسترسی پیدا کرد. در گذشته، هر ضلع قلعه 30 حجره با طاق‌های گهواره ای شکل داشته است. امروزه تنها دو حجره سالم بر جای مانده است. دروازه قلعه در ضلع غربی قرار داشته است. در ضلع شرقی، هنوز هم بقایای جریان آب دیده می‌شود. در هر زاویه قلعه، یک برج و در میان هر دو برج اصلی، دو برج کوچک تر ساخته شده است. در میانه این دژ، سازه چهارگوش مانند دیگری دیده می شود که ارگ دژ به شمار می رود. شواهد و مدارک معماری از جمله شکل درگاه‌ها و قوس‌ها و همچنین نحوه پوشش سقف فضاها نشان می‌دهد این بنا احتمالا متعلق به اواخر دوره ساسانی است. بنای تاریخی زیج منیژه پاتاق در سال ۱۳۸۴ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۳۴۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.